برداشتن پولیپ بینی با جراحی پولیتکتومی و دارو، پیشگیری از عود مجدد

پولیپ بینی زائده بدون درد، غیرسرطانی و نرمی است که در لایه داخلی مجاری بینی یا سینوس‌ها ایجاد می‌شود. پولیپ مانند قطره اشک یا حبه انگور از بافت آویزان می‌شود. پولیپ نتیجه التهاب مزمنی است که در اثر آسم، عفونت مکرر، آلرژی، حساسیت به دارو یا اختلال‌های ایمنی خاص ایجاد می‌شود. پولیپ‌های بینی کوچک بدون علائم است. گروه‌ها یا تومورهای بزرگتر پولیپ‌های بینی مجاری بینی را مسدود می‌کند یا باعث مشکلات تنفسی، از بین رفتن حس بویایی و عفونت‌های مکرر می‌شود.

دارو غالباً پولیپ بینی را کوچک می‌کند یا از بین می‌برد، اما گاهی اوقات لازم است که جراحی برای برداشتن پولیپ انجام شود. حتی پس از درمان موفق نیز غالباً احتمال دارد که پولیپ بینی عود کند.

علل پولیپ بینی

دانشمندان از علل دقیق ایجاد پولیپ بینی اطلاع ندارند. مشخص نیست که چرا برخی بیماران دچار التهاب مزمن می‌شوند یا چرا التهاب مداوم در برخی منجر به تشکیل پولیپ می‌شود، حال آن که برای بقیه چنین اثری ندارد. التهاب در لایه تولید کننده مایع (غشاء مخاطی) بینی و سینوس‌ها بروز می‌یابد. شواهدی در دست است که واکنش سیستم ایمنی و نشانگرهای شیمیایی در غشاء مخاطی افرادی که دچار پولیپ بینی می‌شوند با بقیه متفاوت است.

احتمال تشکیل پولیپ بینی در هر سنی وجود دارد، اما پولیپ در میان جوانان و میانسالان شیوع بالاتری دارد. پولیپ ممکن است در هر جایی از سینوس‌ها یا مجاری بینی تشکیل شود، اما پولیپ عموماً در ناحیه‌ای ایجاد می‌شود که در آنجا سینوس‌های نزدیک به چشم، بینی و استخوان‌های گونه ترشحات خود را از راه مجاری بازشونده، داخل بینی تخلیه می‌کنند، این بخش به مجموعه استیومئاتال معروف است.

علائم

پولیپ بینی با التهاب لایه پوشش دهنده داخل مجاری بینی و سینوس‌ها همراه است که بیشتر از 12 هفته طول می‌کشد یا به عبارتی التهاب بینی ـ سینوس مزمن یا سینوزیت مزمن است. بااین حال ممکن و حتی محتمل‌تر است که سینوزیت مزمن همراه با پولیپ بینی نباشد.

پولیپ بینی نرم است و درد و ناراحتی ایجاد نمی‌کند، بنابراین اگر پولیپ کوچک باشد، ممکن است بیمار اصلاً متوجه وجود پولیپ نشود. زائده‌های متعدد یا پولیپ بزرگ مجاری بینی و سینوس‌ها را مسدود می‌کند.

علائم و نشانه‌های شایع سینوزیت مزمن همراه با پولیپ بینی عبارت است از:

• آبریزش بینی
• گرفتگی مداوم بینی
• ترشح پشت بینی یا آبریزش از عقب بینی
• ضعیف شدن یا از بین رفتن حس بویایی
• از بین رفتن حس چشایی
• درد صورت یا سردرد
• درد دندان‌های بالا
• احساس فشار روی صورت و پیشانی
• خرخر کردن

عامل‌های خطر

هر عارضه‌ای، مانند عفونت یا آلرژی، که باعث التهاب مزمن مجاری بینی یا سینوس‌ها شود، احتمال تشکیل پولیپ بینی را افزایش می‌دهد. عارضه‌هایی که غالباً عامل پولیپ بینی دانسته می‌شود، عبارت است از:

• آسم: این بیماری منجر به التهاب و گرفتگی کلیه مجاری عبور هوا می‌شود.
• حساسیت به آسپرین: این مشکل احتمال ایجاد شدن پولیپ را در برخی افراد افزایش می‌دهد.
• سینوزیت قارچی آلرژیک: آلرژی به قارچ‌های هوابرد
• فیبروز سیستیک: این اختلال ژنتیکی باعث تولید و ترشح مایعات چسبناک و غلیظی مانند مخاط غلیظ از غشاهای سینوس‌ها و بینی می‌شود.
• سندرم چرگ اشتراوس: بیماری نادری که به التهاب رگ‌های خونی می‌انجامد.

سابقه خانوادگی نیز نقش مهمی در ایجاد پولیپ دارد. شواهدی در دست است که اختلاف‌های ژنتیکی خاص مرتبط با عملکرد سیستم ایمنی احتمال شکل‌گیری پولیپ را در بینی افزایش می‌دهد.

تشخیص

پزشک پولیپ را معمولاً بر اساس علائم بیمار، نتایج معاینه بالینی و معاینه بینی تشخیص می‌دهد. پولیپ با وسایل مجهز به منبع نور دیده می‌شود. دیگر آزمایش‌های تشخیصی عبارت است از:

• آندوسکوپی بینی: پزشک با استفاده از لوله باریکی که در انتهای آن عدسی بزرگ کننده مجهز به منبع نور یا دوربینی بسیار کوچک قرار دارد، و به آندوسکوپ بینی موسوم است، داخل بینی و سینوس‌ها را به دقت معاینه می‌کند. پزشک آندوسکوپ را از راه سوراخ بینی وارد می‌کند و آن را در حفره بینی حرکت می‌دهد.
• تصویربرداری: پزشک با توجه به تصویرهای سی تی اسکن (توموگرافی رایانه‌ای) می‌تواند اندازه و محل دقیق پولیپ‌ها را در ناحیه‌های عمیق‌تر سینوس تعیین کند و شدت و گستردگی التهاب را ارزیابی کند.
• تست حساسیت: پزشک برای تعیین اثر حساسیت بر ایجاد التهاب مزمن، دستور آزمایش پوست می‌دهد. قطره‌های کوچکی از عامل‌های حساسیت‌زا (آلرژان) روی پوست ساعد یا بالای پشت بدن ریخته می‌شود.
• آزمایش فیبروز سیستیک: پزشک پس از تشخیص پولیپ، دستور تست فیبروز سیستیک می‌دهد. فیبروز سیستیک عارضه‌ای ارثی است که بر غدد تولید کننده مخاط، اشک، عرق، بزاق و شیره‌های گوارشی اثر می‌گذارد. آزمایش غیرتهاجمی عرق آزمایش تشخیصی استاندارد فیبروز سیستیک است که تعیین می‌کند آیا غلظت نمک در عرق کودک بالاتر از حد معمول است یا خیر.

درمان پولیپ بینی

دارو

چنانچه پولیپ نیاز به درمان داشته باشد، در مرحله اول اسپری کورتیکواستروئید بینی تجویز می‌شود. این دارو در بسیاری از موارد پولیپ را کوچک می‌کند یا حتی از بین می‌برد. اما برخی بیماران باید کورتیکواستروئیدهای خوراکی مانند پردنیزون را به مدت یک هفته مصرف کنند.

متاسفانه در صورت استمرار تحریک، حساسیت یا عفونت، پولیپ بینی دوباره ایجاد خواهد شد. بنابراین بیمار باید استفاده از اسپری کورتیکواستروئید را ادامه دهد و مرتب با آندوسکوپ بینی معاینه شود.

داروهایی مانند آنتی هیستامین و ضداحتقان‌ها کمک چندانی به درمان پولیپ نمی‌کند. بااین حال بیمار باید برای کنترل حساسیت آنتی هیستامین مصرف کند یا اگر عفونت وجود دارد، قبل از شروع مصرف استروئید، آنتی بیوتیک مصرف کند.

جراحی

بعضی پولیپ‌های بینی آن‌قدر بزرگ است که اسپری بینی کورتیکواستروئید اثری بر آن ندارد. در چنین مواردی باید جراحی انجام شود. پزشک پولیپ بینی را با تلسکوپ بینی کوچکی خارج می‌کند. بیمار همان روز جراحی مرخص می‌شود. جراحی در اکثر موارد راهگشا خواهد بود. چنانچه پولیپ بزرگ باشد یا قرص یا قطره استروئید موثر نباشد، انجام جراحی توصیه می‌شود.

پولیپکتومی: جراحی برداشتن پولیپ متداول‌ترین درمان جراحی پولیپ است. بیمار داروی بی‌حسی موضعی دریافت می‌کند یا عمل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. لوله باریک و بلندی با دوربین وارد بینی و سینوس‌های بیمار می‌شود. سپس پولیپ با میکروتلسکوپ و وسایل جراحی بریده می‌شود. جراح گاهی اوقات تکه‌های کوچکی از استخوان را از بینی جدا می‌کند تا مجرای عبور هوای بینی باز شود.

پزشک عموماً اسپری کورتیکواستروئید بینی را پس از جراحی برای پیشگیری از عود پولیپ تجویز می‌کند. برخی پزشکان به بیمار توصیه می‌کنند که بینی را با آب نمک شستشو دهد تا زخم به خوبی التیام یابد.

دوران بهبود

بیمار باید استراحت کند تا مشکلی در فرایند التیام به وجود نیاید. بیمار باید از مکان‌های آلوده و پرگرد و غبار دوری کند. پزشک از بیمار می‌خواهد که سیگار را از حداقل دو هفته قبل از جراحی ترک کند. برخی پزشکان عمل را بر روی بیماران سیگاری انجام نمی‌دهند، چون دخانیات احتمال عود پولیپ را افزایش می‌دهد. دخانیات مویرگ‌های بینی را منقبض می‌کند و به این ترتیب فرایند التیام را آهسته می‌کند. قرار گرفتن در معرض دود دخانیات نیز التهاب بینی را در پی دارد و دوران بهبود را طولانی‌تر می‌کند. پزشک برای جلوگیری از خونریزی و تسریع التیام از بیمار می‌خواهد که بینی خود را تا دو هفته نگیرد. ترشح چرک از بینی، ورم، درد و مشکل شدن تنفس از راه بینی به دلیل گرفتگی آن از شایع‌ترین علائم پس از جراحی پولیپ است. حمام آب داغ یا مصرف نوشیدنی‌های داغ تا دو هفته ممنوع است، چون این کار باعث خونریزی خواهد شد. بیمار در صورت بروز ناراحتی فقط می‌تواند مسکن‌های تجویز شده توسط پزشک را مصرف کند، چون بسیاری از مسکن‌های دیگر احتمال خونریزی را افزایش می‌دهد. بهترین توصیه این است که بیمار از انجام کارهایی که فشار روی بینی را افزایش می‌دهد، خودداری کند تا احتمال خونریزی بینی کاهش یابد.